نفوذ فرهنگی

نفوذ فرهنگی
«ﻧﻔﻮذ»[1] در لغت به ﻣﻌنای فرورفتن در چیزی، تأثیر گذاشتن بر کسی و راه یافتن پنهانی درجایی یا گروهی معنا شده است[2]؛ و در اصطلاح، عبارت از اعمالی است که مستقیم یا غیرمستقیم باعث تغییر در رفتار یا نظرات دیگران می‌شود[3] و گاه به اﻋمال ﻗﺪرت اجتماﻋﯽ اﻓﺮاد یا گروها، برای تغییر نگرش‌ها و رﻓتار دیگران تعریف می‌شود[4]. ﻧﻔﻮذ فرهنگی را ﻧﯿﺰ به توان اﻓﺮاد برای تﺤت تأثﯿﺮ ﻗﺮار دادن دیگران[5] و توانایی شکل‌دهی ترجیحات آنان تعریف کرده‌اند.[6]
رهبری می‌فرمایند: «نفوذ فرهنگی» عبارت است از تغییر باورها، تغییر آرمان‌ها، تغییر نگاه‌ها، تغییر سبک زندگی؛ کاری کنند که این شخصی که مورد نفوذ قرارگرفته است، تحت تأثیر نفوذ قرارگرفته، همان چیزی را فکر کند که آن آمریکایی فکر می‌کند؛ یعنی کاری کنند که شما همان جوری نگاه کنی به مسئله که یک آمریکایی نگاه می‌کند[7]. جامعه شناسان، نفوذ فرهنگی را به دو نوع منفی و مثبت تقسیم کرده‌اند[8] که درواقع نفوذ منفی همان تخریب فرهنگ‌های سالم و اصیل دیگران برای رسیدن به اهداف شوم سلطه‌طلبی و استیلا و استعمار است و نفوذ مثبت همان مبارزه بافرهنگ‌های جاهلی و شقاوت آور و جایگزینی و تبلیغ فرهنگ‌های سعادت آور برای بشر است که به‌نوعی کار انبیاء و اولیاء الهی می‌باشد.
با توجه به این تعاریف می‌توان گفت که ﻧﻔﻮذ به ﻣﻌﻨای ورود و یا تأثیر در دستگاه محاسباتی عامۀ مردم خصوصاً نخبگان و تحمیل رفتارها و الگوها و ارزش‌های مضر فرهنگ بیگانه بر فرهنگ مورد هجوم و تغییر سبک زندگی است که این تهاجم بعضاً با اهداف خصمانه و عامدانه صورت می‌گیرد و هدف نهایی آن جایگزینی و یا تغییر و یا تضعیف فرهنگ جامعه موردتهاجم می‌باشد. مسئله نفوذ از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین مسائل امروز بوده و گستره و ابعاد آن‌هم به وسعت انسان‌ها و تمام سرزمین‌های بشری می‌باشد.
 نفوذ فرهنگی با تهاجم فرهنگی که برنامه ریزی برای حمله به باورها و اعتقادات و ارزش های یک ملت است تفاوت دارد، و همچنین با شبیخون فرهنگی که تهاجمی است که به یکباره و در غفلت کامل و به شکلی ناجوانمردانه توسط دشمن انجام می گیرد که ممکن است به قتل عام فرهنگی منجر شود نیز تفاوت دارد و همچنین با تبادل فرهنگی که در آن عناصر مطلوب را انتقال می‌دهند و نه فرهنگ مخرّب را، فرق دارد، چراکه نفوذ فرهنگی به‌قصد بسط ارزش‌های اومانیستی برای یکسان‌سازی فرهنگ‌ها و در راستای ایجاد دهکدۀ واحد جهانی صورت می‌گیرد. از دیدگاه مقام معظم رهبری نفوذ فرهنگی نسبت به تهاجم و شبیخون، روند خطرناک‌تری به خود گرفته است و به همان میزان هدف آن نیز پیچیده‌تر است. موضوعی که مدت‌هاست به شکلی روشن و شفاف مورد تأکید رهبر معظم انقلاب قرار گرفته است:
«تمرکز دشمنان بر روی فرهنگ بیشتر از همه جا است. چرا؟ به‌خاطر همین تأثیر زیادی که فرهنگ دارد. هدف و آماج تحرّک دشمنان در زمینه‌ی فرهنگ، عبارت است از ایمان مردم و باورهای مردم. مسئولان فرهنگی، باید مراقب رخنه‌ی فرهنگی باشند؛ رخنه‌های فرهنگی بسیار خطرناک است؛ باید حسّاس باشند، باید هشیار باشند.... باورهای قلبی مردم را مورد تهاجم قرار می‌دهند؛ این را نمی‌شود انسان ندیده بگیرد»

برگرفته از پایان نامه«بررسی ظرفیت ها و نقش حوزه علمیه در مواجهه با نفوذ فرهنگی» محمد گروسی